Enkele weken geleden zat ik op een bankje op station Breda te wachten op mijn aansluiting. Op mijn hoofd had ik, denk ik, wat stevige muziek aanstaan. Laten we zeggen de laatste van Dream Theater. Op een gegeven moment zie ik hoe een vrouw van een jaar of twintig een bankje verderop gaat zitten. Een wat oudere smoezelige man vraagt haar wat en zij antwoordt beleefd. Even later schuift hij meer haar kant op. Aan alles kan je zien dat zij hier niets van moet hebben.
Ik laat dit gebeuren, hoewel ik echt wel weet hoe het er – ook zonder geluid – uit ziet als een vrouw niets van je moet hebben. Op een gegeven moment staat ze op en gaat ze bij een leeftijdgenoot zitten. Ze praten samen het ongemak weg.
Een paar weken later zit ik in de laatste bus. Er stapt een jongen in en hij laat zijn lege telefoon zien aan de chauffeur. De man schudt nee. Ik schuif The Cure van mijn oren en hoor hoe de chauffeur het systeem volgt en hoe de jongen zich zorgen maakt over hoe hij naar huis komt. Hij stapt uit en de bus rijdt weg. En ook hier heb ik niets gedaan. Hoe moeilijk was het geweest om even een kaartje voor hem te kopen?
Dit soort momenten zijn belangrijk. Telkens weer neem ik me voor – zonder na te denken – gewoon te handelen en vanuit je gevoel het juiste te doen. Ik ben zo niet gebouwd en opgevoed, maar impulsiviteit en empathie zijn cruciaal als we de wereld beter willen maken. Een klein stapje zetten, betekent dat we ons allemaal veiliger, prettiger en uiteindelijke vrijer kunnen voelen.
Dit artikel verscheen eerder in Kortom – het personeelsblad van het Rijksvastgoedbedrijf.
Categorie: zkv
Vrouw, fles en fiets
In het bushokje zit een vrouw van een jaar of veertig. Buiten is het rond het vriespunt en naast haar staat een half lege fles gewürztraminer. Het lijkt me precies de juiste wijn voor de gelegenheid. Naast haar staat een roze damesfiets. Tergend langzaam rookt ze een sigaret.
Ik kan me een aantal dingen voorstellen. Toen haar man thuiskwam vertelde hij dat hij er klaar mee was. Dat hij al jaren een ander had, of sinds het vorige managementweekend iets met de secretaresse had gekregen. Hij had in ieder geval opties. Geen cliché is mijn gedachtewereld vreemd. Gevolg was wel dat hij aangaf dat ze iets anders moest gaan zoeken en zij was inmiddels haar vriendinnen verloren en had niet voldoende geld voor een hotel.
Het kan natuurlijk ook zijn dat ze ruzie kreeg met haar kat. Ik vind dat we vaak over katten te romantisch doen, het zijn uiteindelijk gewoon kleine tijgers die weinig mensen om zich heen dulden. Ze stond te blazen toen zij uit haar werk terugkwam. Nu even niet, dacht ze, pakte een fles uit de keuken en sloot de deur achter zich zonder de kattenbak te verversen.
En dan is er nog de optie dat ze een economische dakloze is die tijdelijk bij een goede vriendin verblijft. Haar vriendin heeft vandaag echter een date en daar wil ze deze avond ruimte voor hebben. Fysiek en qua geluid. Ze is vanaf een uur of twaalf weer welkom, want hij is niet het type dat mag blijven slapen.
Of ze zat thuis voor Netflix en bedacht zich ineens dat ze het leven zo niet voor haar gezien had, toen ze jong en veelbelovend was. Vrienden zijn weg, mannen willen alleen maar seks en blijven nooit hangen en de streamingdiensten heeft ze wel uitgekeken. Ze besluit een fles te pakken en in een drukke bushalte te gaan zitten om nog een beetje onder de mensen te komen.
Het kan allemaal en de bus rijdt verder.
Hittestress
Ik zit op een hotel niet ver van Hamburg op een leeg terras. Het is zomer en de warmte van de gebouwen straalt op me af. Ook de tegels geven nog niet toe dat het nu echt avond is. Daar is een mooie term voor: hittestress, dit is het moment dat de hitte niet meer uit onze versteende omgeving kan ontsnappen.
Ik hou van leegte na een dag in de auto met vrouw en kinderen. Ik vind mensen interessant, maar even zo vaak ook vreselijk vermoeiend. Doordat wij een diersoort zijn die kan denken, kunnen we ook constant bezig met de consequenties van ons handelen en daardoor juist raar te ver doordacht gedrag gaan vertonen. Denk aan de eenzame man die maar niet op zoek gaat naar de liefde. Denk aan de jonge vrouw die onhandig aanspraak zoekt bij de kassa van een supermarkt omdat ze eigenlijk de man achter de kassa wil zoenen. Denk aan iedereen die niet zegt wat hij wil. Dat is menselijk en menselijk interactie is mateloos interessant.
Die avond lees ik een boek om rust te voelen. Het verhaal van een ander geeft vaak perspectief. Twee oudere mensen komen het restaurant uit, waarschijnlijk op weg naar hun kamer in het hotel. De man zegt in het Duits dat hij nog even gaat roken. Hij neemt plaats op de stoel naast me. Hij kiest niet voor de andere veertien lege stoelen.
De man praat over het weer en ik geef langs mijn boek kortaf antwoord. Hij poneert iets over klimaatverandering en iets met vroeger en de SPD, terwijl hij ondertussen met nerveuze halen zijn sigaret wegwerkt. Het stinkt. Ik stoor me aan mijn eigen intolerantie. Waarom kan ik niet tien minuten rustig aan doen en deze man een goede avond geven? Is mijn boek belangrijker dan zijn behoefte aan een praatje? Is juist het onhandige contact niet dat wat ons mens maakt?
Even later knikt hij vriendelijk en loopt weer het hotel in. Ik denk dat hij het gevoel heeft een fijn praatje gehouden te hebben met iemand die – getuige het boek – enigszins over het leven nadenkt.
Ik denk dat het goed is dat wij als mensen na kunnen denken over de consequenties van ons handelen. Ik denk dat het goed is om soms tien minuten even rekening te houden met een ander en te luisteren. Ik denk dat lezen voor ieder mens er goed is, maar af en toe een paar pagina’s minder kan geen kwaad. Stress moet je er niet van krijgen.
Nou nou
Op een maandagochtend worden wij in een sprinter tegen elkaar gedrukt. De trein rijdt het station van de stad binnen. Je kunt aan ons alle vier zien dat we geen zin hebben om ons na het wilde weekend te schikken in de regels van de kantoortuin.
De trein is overvol en daarom staan we tegen de deur gedrukt. Een vrouw stift haar lippen, naast haar zwijgt een jongen met veel haar en tegen het klapstoeltje hangt een man van een jaar of zestig met de bril van een architect. Ikzelf wiebel wat heen en weer. Ik hou niet van stilstaan: dat is achteruitgang.
De vraag die me in deze prikkelrijke omgeving bezighoudt is: stap ik als eerste de trein uit of laat ik het aan een van hen? Het is net de slag om de ruimte. Ik vind dat ruimte geven belangrijker is dan ruimte nemen. Denk een moment aan de liefde: hoe kan je die ooit krijgen als je niets geeft? Toch heb ik mezelf nog geen half uur geleden de volle trein in geperst, ondanks dat de man met de architectenbril ‘Nou nou’ mompelde.
Forenzen duwen me in de rug en ik bedenk dat het zuur is dat individualisering ertoe leidt dat we anderen minder gunnen, in plaats van dat we er samen meer van maken.
Inmiddels remt de trein af en staan wij als pinguïns op een losgeslagen ijsschots te wiebelen tot hij schokkend tot stilstand komt. De dame trekt haar lip in een grijns en drukt kribbig op de knop, de zestiger kijkt nerveus naar buiten en de behaarde jongen zwijgt.
Zodra de deur opent, stapt de zestiger gedecideerd naar buiten, gevolgd door de jongen. De vrouw moet even bijkomen van de schouderduw die ze kreeg en stapt naar buiten. Ik schuifel haar achterna. Het perron staat vol met ongeduldig wachtende mensen. Klaar om zich de trein in te persen.
Dit artikel verscheen eerder in De Basis – het personeelsblad van de ministeries van BZK en VRO.
Restje van een breaker
Een vrouw van in de vijftig kijkt uit het raam naar de groene velden waar de forensentrein doorheen rijdt. Deze velden zijn hier vlak bij zee zeldzaam, het is een oase tussen twee steden. Al jaren praten politici er over om dit stuk land een bestemming te geven die economisch meer rendeert, zoals als bedrijventerrein, woonwijk of golfbaan. Ondertussen zie ik er in de spits vaak herten of ooievaars.
Haar hoofd leunt op de bontkraag van haar jas. Ze zuigt tevreden aan een breaker. “Banaan” staat er op. Blijkbaar is het ontbijt er bij ingeschoten. De dame rommelt wat onhandig met de breaker, het is helder dat het zuigen aan een zakje voor haar geen dagelijkse bezigheid is.
Dan rijden we de stad in en pakt ze helaas haar telefoon, maar ze belt niet. Ik ben er vrij zeker van dat ze kattenfilmpjes kijkt want ze glimlacht raadselachtig. Mensen lachen alleen maar zo bij kattenfilmpjes en porno en seks past niet bij deze vrouw.
Het laatste restje kan je niet elegant uit een breaker krijgen. Ook haar lukt dit niet. Ze rolt het pakje op en zuigt fanatiek, ondertussen bungelt de telefoon op haar knie. Ze kijkt ontevreden naar de ontzielde breaker en stopt het in het vuilnisbakje onder het raam.
Je weet maar nooit
Onlangs ging bij mijn buurman van zeventig het brandalarm af. Mijn buurvrouw is enkele jaren geleden overleden en daarom had hij zijn buurvrouw aan de andere kant, Annie, een sleutel gegeven. Want je weet maar nooit.
Ik heb die keuze nooit persoonlijk genomen tot het moment dat Annie zenuwachtig aan mijn antieke deurbel sjorde. Buurman nam zijn telefoon niet op, het brandalarm piepte nu al een uur en zij durfde echt niet naar binnen. Of ik dat wel durfde, was geen vraag. Ze zei er nog wel bij dat ze vooral bang was dat buurman niet meer leefde en duwde mij de sleutel in handen.
Ik was nog nooit in zijn huis geweest. Honderd jaar geleden moet zijn huis het spiegelbeeld van het mijne geweest zijn, maar dit herkende ik niet meer. De rookmelder piepte op de gang en ik zag geen rook of stof, maar ik liep toch maar naar de keuken. Er stond geen doorgekookt pannetje op het vuur. Ik liep methodisch de kamers langs, opende deuren, keek en rook.
‘Ik zie geen rook’, riep ik naar de voordeur.
‘Kijk toch maar even verder.’ Annie is er zo een die van aanpakken houdt.
Dus ik de trap op. De deur van zijn slaapkamer stond open en ik riep zijn naam. Die televisieprogramma’s over de politie hebben ook een nadeel: je weet dat ze vaak lijken vinden. Gelukkig zag ik hem gisteren nog en is het vandaag niet zo warm, bedacht mijn gruwelijk brein. Maar hij lag er niet. Ook was er geen rook. De lucht was wat muf, maar niet erger dan vroeger bij oma.
In zijn studeerkamer zat hij ook niet, maar er hing wel een poster van ‘The Dark Side of the Moon’. Het prisma op de voorkant staarde me geruststellend aan. We leven in een tijd waarin we steeds meer op onszelf zijn aangewezen, dan is het goed als buren dezelfde muziek draaien.
Bij de deur beneden stond Annie nog steeds in spanning te wiebelen. ‘Geen buurman, geen rook’, zei ik. Ik gaf Annie de sleutel en de batterij van de rookmelder en ze zei: ‘Goed dat we toch even gecheckt hebben. Ik zeg het wel tegen hem als hij thuis komt.’
Niet veel later kwam mijn buurman weer thuis van zijn bioscoopbezoek. De dag erop kreeg ik van hem ook een sleutel. Want je weet maar nooit.
Dit artikel verscheen eerder in Kortom – het personeelsblad van het Rijksvastgoedbedrijf.
Zegt het gewoon
Ik zit in de metro die vroeger een trein was. Naast me zit een tweetal vrouwen met een plat Rotterdams accent de wereld te bespreken. Of beter gezegd: hun wereld. Ze stappen in bij de halte van het vliegveld dat al jaren geen Zestienhoven meer heet.
‘Luistert dan. Dan ga je er gewoon op centraal onderdoor naar het volgende spoor. Daar is geen controle.’ De dame heeft paars haar.
Haar reisgenoot zucht. ‘Ik moet er echt op Centraal uit. En ik spring niet over het poortje zoals die jonge gasten.’ Ze grinniken onbedaarlijk als pubermeisjes.
‘Rotpoortjes. Kost je 350 euro als ze je pakken las ik ergens, ik schrok me kapot. Ik heb toch niet voor niets een vijfenzestigpluspas.’
‘Serieus?’ Ik snap niet helemaal waar de paarse dame op reageert: de 350 euro of de vijfenzestigpluspas.
Ze babbelen over de flat waar ze wonen. Ze vragen zich af of je in de parkeergarage ook in plaats van een auto twee motoren mag parkeren. Henk van 43A doet dit en zijn motoren lekken soms olie.
‘Anders ga je met je pasje twee keer. Dus eerst eruit en direct weer er in.’
‘Doet ie niet.’ Ik vraag me ineens af hoe de paarse dame dit heeft geleerd.
‘Zeker?’
‘Zeker.’
‘Anders. Anders zegt het gewoon.’
‘Ja dat kan natuurlijk ook.’ Ze giechelen. Het lachen van de paarse dame gaat over in een rokerige hoestbui.
Op het centraal station stappen ze samen uit en lopen de trap op. Ik kan helaas niet meer zien of ze over de poortjes springen.
Drie zeer korte verhalen
Stilte
Op het perron staat de man die veel geluid maakt al naast me. Hij is duidelijk niet doof, hij is gewoon van het type dat zich niets aantrekt van wat anderen horen. Tijdens de treinrit door de polder zal hij klikken als hij paarden ziet, giechelen bij de binnenkomst van een mooie dame en meerdere keren zal hij zijn neus ophalen en daarmee snot ruimte laten maken voor lucht. Hij krabt aan zijn zevendaags baardje en het geluid doet me denken aan hoe ik onlangs een houten kom met de hand glad aan het schuren was. Ik ben blij dat hij geen telefoon bij zich heeft om grappige filmpjes te gaan kijken.
Dille en Kamille
Ik bezoek een concert van een rockband waarbij het merendeel van de bandleden inmiddels is overleden. Ze zijn aangevuld met talentvolle studiomuzikanten of willekeurige familieleden. Om mij heen staan mannen van een jaar of zestig met spijkerjacks die niet meer dicht kunnen en waarop patches van rockbands zijn genaaid. De mannen gaan erg vaak naar het toilet, terwijl ze nauwelijks doordrinken. Een paar rijen achter hen staan hun vrouwen, waarvan een aantal een linnen tas van Dille en Kamille bij zich heeft. Als het concert is afgelopen zeggen mannen en vrouwen in koor: ‘Dat was gaaf zeg.’
Voordeel
De man staat in een winkel die vooral gespecialiseerd is in de laagste prijs. Het maakt daarbij niet uit of het om films, muziek, boeken of knutselspullen gaat: voordeel is de boodschap. Hij is een jaar of vijftig, opvallend kort en heeft een hangend buikje. Hij strekt zich uit naar de bovenste plank van de DVD’s. In de supermarkt zou ik hem aanbieden om te helpen, maar ik onderdruk de neiging. De man bladert door een stapel films met – naar ik kan zien – vooral naakte jongens. Haastig pakt hij twee films van Harry Potter uit het schap en steekt er een aantal van zijn jongens tussen. Hij schuifelt naar de kassa en vraagt fluisterend om een tasje. Als hij naar buiten loopt staat een vrouw hem op te wachten, ze geven elkaar en kus en lopen samen de winkelstraat in.
Kinderen horen alles
Een moeder zit onderuitgezakt op een bankje in het centrum met een half leeg flesje Pepsi-cola in haar hand. Twee kinderen zitten naast haar en kijken verveeld naar een monumentale kerk. Af en toe geeft het jongetje zijn zusje een nijdige tik. Elke keer krijgt hij er dan ook eentje terug, waarna het meisje hem met een koppige grijns waarschuwt om het hier bij te laten. Elke familie vindt op een eigen manier balans.
Voor dit gezinnetje zit een oude vrouw in een scootmobiel. Ze is vast de oma van de kinderen, maar ik zie hier niets van. Ze kijkt met een boos gezicht naar de bank. Alsof ze een Italiaans gerecht aan het bereiden is voor een YouTube-kanaal beweegt de oude vrouw haar armen. Blijkbaar is elk woord van haar zo belangrijk dat het nadruk nodig heeft. Ik zie woede, zoals alleen oude mensen die kunnen hebben, oude mensen die verongelijkt zijn over dat iedereen er op uit is om hen een ongelukkige oude dag te bezorgen. Alsof wij niets anders te doen hebben.
De moeder zegt: ‘Dus dan hang ik de telefoon maar weer op. Met die gast is niet te praten. Ze zijn ook van hem he.’
Oma: ‘Dat zeg ik toch de hele tijd al. Het is en narcist.’ Er rolt een druppeltje spuug langs haar onderlip. De kinderen kijken nog steeds naar de kerk. De jongen geeft zijn zusje weer een tik.
‘Opzouten nu,’ zegt hun moeder. Het zusje kijkt boos door het onrecht dat haar zojuist is aangedaan. Je ziet aan haar dat ze enkel een volgende kans afwacht, maar die tik komt er. Ik hoop dat ze enkel tikken uitdelen en dit gedoe niet horen, maar ik weet wel beter. Kinderen horen alles.
Eigen schuld
Het is vreselijk dat we steeds vaker enkel voor onszelf zorgen en dat tegelijkertijd steeds meer mensen eenzaam zijn. Een nieuw dieptepunt in deze trend zijn de zelfscankassa’s. Ik las pas dat Kurt Vonnegut in 2007 gezegd heeft dat wij als mensen de enige soort zijn die in staat is om zichzelf ten gronde te richten omdat we niet kosten efficiënt genoeg zijn. Een briljant voorbeeld hiervan zijn de zelfscankassa’s.
Nou ben ik niet zo’n activist dus ik moet het van het kleinburgerlijk verzet hebben. Zo zet ik mijn mandje altijd naast de kassa en niet op de stapel bij de uitgang: iemand heeft er nog werk aan. Ook probeer ik mijn korte bon niet te scannen maar achter iemand aan het poortje uit te glippen. Ik vind het dan ook heerlijk als hij net dichtklapt en ik hem een nijdige tik kan geven. Dit is geen gewone tik, maar een tik tegen de individualisering.
Maar er zijn mensen die krachtiger zijn in hun ontkenning van het fenomeen zelfscankassa. Ik zag pas een oudere vrouw die voor het poortje bij de uitgang stil stond om nog even de kassabon door te nemen. Zou ze dan echt niet doorhebben dat als er iets niet klopt aan die bon, dat het altijd je eigen schuld is? Sterker nog, als er iets niet op die bon staat maar wel in je karretje zit, dat je dan een dief bent en 188 euro en je eigenwaarde moet afgeven? En als er een korting niet goed doorgekomen is? Ook dat is je eigen domme schuld want dat had je op het scherm al moeten zien. Als een korting niet goed in het systeem staat moet je – net als ikzelf vorige week – met twee net niet identieke maaltijdsalades demonstratief door de winkel terug naar het koelschap lopen. Zo werkt het tegenwoordig. Zonder boosheid geen gerechtigheid.
Daarmee is de zelfscankassa een nieuwe stap in de weg naar de eigen-schuld-dikke-bult samenleving. En er zijn er vast die deze bult verdienen, maar de meerderheid niet. Die mensen voelen zich steeds eenzamer door het onrecht dat hen wordt aangedaan. Deze mensen controleren volledig overbodig hun bon en denken dat dit er nog toe doet.